Maart 2023 was gemiddeld net iets kouder dan dezelfde maand het jaar ervoor, wat betekent dat er ook net iets meer graaddagen in maart 2023 zaten. Maart 2023 was echter ook een stuk minder zonnig dan het extreem zonnige maart 2022 (bron: KNMI).

We bekijken het energieverbruik van de Energysense-huishoudens van wie we van al deze maanden data hebben.

De grafiek van de gemiddelde teruglevering van elektriciteit per huishouden (rechtsonder) lijkt een kopie van de grafiek van de zonuren, met als verschil dat er in februari 2023 net iets meer stroom is teruggeleverd aan het net terwijl het net iets minder zonnig was. Dit komt onder andere doordat er steeds meer mensen zonnepanelen hebben: waar in januari 2022 59% van deze huishoudens zonnepanelen had, is dat eind maart 2023 opgelopen tot 64%. Linksonder is het gemiddelde stroomverbruik te zien. Het is waarschijnlijk dat er in maart vooral meer stroom is verbruikt dan vorig jaar doordat er minder werd opgewekt, en dus minder zelfverbruik plaatsvond.

Tot slot het gasverbruik. In maart is er meer gas verbruikt dan vorig jaar in dezelfde maand, terwijl het gemiddeld iets minder koud was. Gecorrigeerd voor de temperatuur (door middel van graaddagen, zoals hier uitgelegd) wordt het verschil daarom iets groter. Ook dat zou weer kunnen komen doordat het minder zonnig was, en er dus minder zonnewarmte was.

Als je je huis verwarmt met een warmtepomp, gebruik je in de wintermaanden veel stroom, terwijl je met zonnepanelen juist in de zomer veel stroom opwekt. Hoe ziet het elektriciteitsverbruik en -teruglevering van de Energysense-huishoudens met een (hybride) warmtepomp en zonnepanelen eruit?

10% van de Energysense-huishoudens heeft een warmtepomp, zo blijkt uit de aanvullende vragenlijst van vorig jaar (mocht je die nog niet hebben ingevuld als deelnemer, dan kan je dat hier alsnog doen.) Het betreft bij 18% van de huishoudens een bodemwarmtepomp, bij 36% van de huishoudens een buitenluchtwarmtepomp en bij de overige 50% van de huishoudens gaat het om een hybride warmtepomp. Van de huishoudens met warmtepomp heeft 88% ook zonnepanelen.

Hieronder zien we links het gemiddelde elektriciteitsverbruik per maand van de huishoudens waarvan van alle maanden van 2022 het verbruik bekend is. Rechts zien we de gemiddelde teruglevering aan het net van dezelfde huishoudens, dus de stroom die werd opgewekt door zonnepanelen en niet direct in huis gebruikt kon worden.

De grafieken zijn bijna elkaars tegenovergestelde: 60% van het totale jaarverbruik aan elektriciteit vond plaats in januari, februari, november en december, terwijl er in deze periode maar 5% van de totale teruglevering plaatsvond. Daarentegen vond 60% van de totale teruglevering plaats in mei tot en met augustus, terwijl in diezelfde maanden slechts 12% van het totale stroomverbruik van het net plaatsvond. Een thuisbatterij, die vaak een grootte heeft van 3 tot 10 kWh, kan hier maar een beperkte rol in spelen: die kan niet de piek van de zomer verplaatsen naar de winter.

Energysense valt onder EnTranCe, het expertisecentrum op het gebied van energie van de Hanzehogeschool. Binnen EnTranCe wordt onderzoek gedaan naar verschillende aspecten van de energietransitie, zoals de mogelijkheid om op zonnige dagen piekbelasting op het elektriciteitsnet te voorkomen door waterstof te maken en andere manieren om overbelasting op het elektriciteitsnet te voorkomen. Dit is allemaal hard nodig, gezien er steeds meer zonnepanelen bij komen en steeds meer huishoudens en bedrijven elektrisch gaan verwarmen of rijden.

In 2023 is er een prijsplafond voor gas en stroom: tot een jaargebruik van 1200 m³ gas en 2900 kWh stroom gelden vaste prijzen van € 1,45 per m³ gas en € 0,40 per kWh elektriciteit. Wat betekent dit voor de Energysense-huishoudens? We passen het prijsplafond toe op het jaarverbruik van 2022 van huishoudens die de aanvullende vragenlijst hebben ingevuld, dus waarvan onder andere het woningtype en manier van verwarmen bekend is.

Gasverbruik

In totaal zat 26% van de huishoudens in 2022 boven het plafond voor gasverbruik. Uitgesplitst naar woningtypes (23% van de huishoudens wonen in een appartement, 32% in een rijtjeshuis, 20% in een twee-onder-één-kap en 25% in een vrijstaande woning) zien we het volgende voor huishoudens met een gasaansluiting:

Vooral vrijstaande woningen kwamen vorig jaar boven de 1200 kuub van het prijsplafond uit. Dit hangt hoogstwaarschijnlijk samen met de grootte van de woning. Als we het uitsplitsen naar woninggrootte, zien we namelijk het volgende:

Elektriciteitsverbruik

71% van de huishoudens heeft zonnepanelen en voor huishoudens met zonnepanelen geldt het prijsplafond na salderen, dus is het alleen van toepassing op de netto afname van stroom. We bekijken hier daarom de netto afname (totaal verbruik min totale teruglevering) in 2022. In totaal zit 85% van de huishoudens onder het elektriciteitsplafond en 15% erboven. Huishoudens zonder zonnepanelen komen vaker boven de plafondgrens uit, zoals hieronder te zien:

Het thuis opladen van een elektrische of hybride auto speelt bij deze cijfers natuurlijk een rol. 11% van de huishoudens met zonnepanelen heeft ook een elektrische/hybride auto die bij huis kan worden opgeladen, tegen 1% van de huishoudens zonder zonnepanelen. Van de huishoudens met zonnepanelen en een laadpaal komt 36% boven het plafond uit, tegenover 8% van de huishoudens met zonnepanelen maar zonder laadpaal.

Tot slot speelt het verwarmen met een (hybride) warmtepomp natuurlijk een grote rol in het elektriciteitsverbruik. 9% van de huishoudens heeft een warmtepomp (5%) of hybride warmtepomp (4%) en al deze huishoudens hebben ook zonnepanelen. Verder heeft 87% een CV-ketel en de overige 4% verwarmt anders (bijvoorbeeld met een houtkachel of stadsverwarming). Hieronder is te zien dat huishoudens met een (hybride) warmtepomp vaker boven het energieplafond uitkomen dan huishoudens met een CV-ketel. Hieronder zien we het verschil per manier van verwarming.

Eerder deze maand bekeken we het gasverbruik in 2022 van de Energysense-huishoudens en zagen we dat er in 2022 minder gas verbruikt werd dan voorgaande jaren, ook nadat gecorrigeerd was voor de temperatuur. Laten we nu elektriciteit onder de loep nemen: we bekijken zowel verbruik als teruglevering van huishoudens van wie we van alle jaren de data hebben. De gemiddeldes per jaar zijn hieronder te zien.

De teruglevering in 2022 is veel hoger dan in de voorgaande jaren. Dat komt deels doordat steeds meer huishoudens zonnepanelen hebben: hieronder is links het percentage huishoudens met zonnepanelen te zien, dit loopt geleidelijk op van 57% naar 67%. Echter was 2022 ook het zonnigste jaar ooit gemeten in Nederland, links is het aantal zonuren per jaar te zien (bron: KNMI).

In 2020 en 2021 loopt het gemiddelde elektriciteitsverbruik voorzichtig op. Dit komt waarschijnlijk doordat huishoudens steeds meer elektrisch gaan doen: koken, verwarmen en autorijden bijvoorbeeld. In 2022 is het elektriciteitsverbruik echter weer licht gedaald. Dit zou door besparingen kunnen komen vanwege de hoge stroomprijzen, maar ook door een hoger zelfverbruik: als de zonnepanelen meer opwekken, zal er al gauw ook iets meer direct zelf verbruikt worden.

Hieronder het stroomverbruik en de teruglevering per maand van het jaar, en worden 2021 en 2022 met elkaar vergeleken.

Hier is goed te zien hoe de teruglevering van te veel opgewekte elektriciteit verdeeld is over de maanden, en hoe groot het verschil kan zijn tussen jaren afhankelijk van hoe zonnig het is. Het elektriciteitsverbruik per maand toont een tegengesteld patroon, deels doordat er ’s zomers meer zelfverbruik is maar ook deels doordat de meeste huishoudens meer elektriciteit verbruiken in wintermaanden dan in zomermaanden. Verder zijn er tussen 2021 en 2022 kleine verschillen te zien.

2022 was een bewogen jaar op de energiemarkt met gasprijzen die recordhoogtes bereikten. Wat betekende dit voor de Energysense-huishoudens? We kunnen het gasverbruik van 2022 vergelijken met de jaren ervoor en kijken hiervoor dus weer naar de huishoudens van wie we van al deze jaren data hebben. Hieronder is links het gemiddelde gasverbruik van al deze huishoudens te zien en rechts de gemiddelde temperatuur per jaar (bron: KNMI).

Dit moet natuurlijk nog wel gecorrigeerd worden voor het weer. Het jaar 2022 was qua gemiddelde temperatuur vergelijkbaar met 2020, en allebei de jaren waren warmer dan 2019 en het relatief koude 2021. Door middel van graaddagen kunnen we corrigeren voor temperatuur. Om graaddagen te berekenen, wordt voor elke dag gekeken of en hoe ver de buitentemperatuur onder de 18 °C zat. Het idee erachter is dat als de buitentemperatuur lager is dan deze grens, dat dan waarschijnlijk de verwarming aan moet. Een lagere gemiddelde temperatuur vertaalt zich dus in meer graaddagen. Vervolgens kunnen we het gasverbruik delen door het aantal graaddagen in een jaar, het resultaat is hieronder te zien.

In 2019, 2020 en 2021 bleef het gemiddelde gasverbruik per graaddag nagenoeg constant. In 2022 is er een flinke daling te zien, en ligt het verbruik ruim 20% lager ten opzichte van het jaar ervoor.

Eerder zagen we al dat de Energysense-huishoudens in de zomermaanden van 2022 (juni, juli, augustus) minder gas zijn gaan gebruiken dan in de voorgaande zomers. In deze maanden staat over het algemeen de verwarming uit, en wordt gas dus alleen gebruikt voor warm water en koken.

Als we het gasverbruik per graaddag per maand in de overige maanden – het stookseizoen – vergelijken tussen 2021 en 2022 dan zien we het volgende:

Vanaf maart begint het verbruik in 2022 duidelijk af te nemen ten opzichte van 2021, en zeker in het najaar zijn grote besparingen te zien.

Het project Wattflex gaat over de ontwikkeling van cooperatieve aggregator diensten. Wattflex is een samenwerking tussen bedrijven, energiecoöperaties en de Hanzehogeschool. Onderzoekers van de Hanzehogeschool proberen de batterijen van het project slim aan te sturen. Dit gaat zowel om een grote batterij die bij een zonnepark komt te staan, als om thuisbatterijen die bij deelnemende huishoudens in Loenen komen te staan.

Een thuisbatterij speelt in op de dynamische elektriciteitsprijzen die per uur van de dag variëren. Om daar gebruik van te maken moeten de huishoudens dus wel een dynamisch energiecontract hebben. Op de site van EPEX, de European Power Exchange, is de elektriciteitsprijs (per MWh) per uur van de dag te vinden voor de deelnemende landen in Europa.

Het probleem is dat op zonnige dagen de elektriciteitsprijzen overdag laag zijn, terwijl er juist dan veel elektriciteit wordt teruggeleverd. Op de dure momenten – vaak is er een ochtendpiek en een avondpiek in de prijzen – verbruikt een huishouden juist veel elektriciteit.

Hieronder staan twee voorbeelden: het eerste voorbeeld is een zonnige donderdag eind oktober 2022, de tweede een maand later op een zwaarbewolkte maandag. Per dag zien we drie grafieken: de eerste twee grafieken zijn het gemiddelde elektriciteitsverbruik en de teruglevering van een aantal willekeurige Energysense-huishoudens die zonnepanelen hebben, de onderste is de EPEX-prijs per uur in euro per kWh. Dit is de marktprijs van een kWh stroom in dat uur, een huishouden dat een variabel contract heeft zal andere prijzen betalen omdat er o.a. nog BTW en een bedrag voor Opslag Duurzame Energie (ODE) bij op komt. 

Op 27 oktober 2022 was het behoorlijk zonnig. Vooral tussen 10 en 16 uur leverden de huishoudens veel elektriciteit terug aan het net, maar juist in die uren is de prijs laag. Vanaf 17 uur, als mensen weer thuiskomen van het werk en/of gaan koken, wordt er juist veel elektriciteit gebruikt terwijl het dan duurder is. Op deze dag was overigens zowel de prijs als de spreiding in energieprijzen relatief laag, het fluctueerde die dag tussen de 9 en 18 eurocent.

Op 28 november 2022, een bewolkte dag, leverden de huishoudens bijna niks terug. De prijs is alleen ’s nachts laag en gedurende de hele dag verder hoog. De elektriciteitsprijzen deze dag zijn sowieso veel hoger dan het voorbeeld hierboven: de prijzen variëren op deze dag tussen 21 en 42 eurocent.

De vraag die de Wattflex-onderzoekers proberen op te lossen, is: hoe kan de batterij zo slim mogelijk worden ingezet, zowel om zelfconsumptie te verhogen als om financieel zo gunstig mogelijk te laden en ontladen?

Door samen te werken met Energysense kunnen de onderzoekers van Wattflex door geanonimiseerde data te gebruiken van elektriciteitsverbruik en teruglevering van meerdere huishoudens leren hoe een batterij slim aangestuurd kan worden. Energysense leert hiervan alvast over het effect van een thuisbatterij op de energiekosten van deelnemende huishoudens, iets wat tegen de tijd dat de salderingsregeling wordt afgebouwd snel relevant zal worden.

Energysense helpt het Making City project met het meten van het energiegebruik in het Powerhouse gebouw in Groningen.

Wat is MAKING-City?

Het project MAKING-CITY onderzoekt hoe huizen en gebouwen in een gebied (district) samen meer energie opwekken dan ze gebruiken. Het doel is om de transformatie van het stedelijke energiesysteem naar slimme en Co2 arme steden aan te pakken en te demonstreren, gebaseerd op het Positive Energy District (PED) concept. De PED-modellen die in MAKING-CITY zijn ontwikkeld, zullen Europese en andere steden over de hele wereld helpen bij het aannemen van een stadsvisie 2050 voor de lange termijn voor energietransitie en duurzame verstedelijking, terwijl burgers deelnemers van deze transformatie worden.

Het PED-concept zal worden getest en gevalideerd in twee focus-steden: Groningen en Oulu (Finland). Het zal vervolgens worden gerepliceerd in 6 Follower-steden: Bassano del Grappa (Italië), Kadiköy (Turkije), León (Spanje), Lublin (Polen), Trenčín (Slowakije) en Vidin (Bulgarije).

Het PED-concept lijkt een stap verder te gaan dan de huidige Europese bouwregelgeving door grote structurele, maatschappelijke, economische en technologische veranderingen in de steden teweeg te brengen.

De samenwerking

Energysense helpt Making-City met het meten van het energiegebruik in het Powerhouse gebouw in de stad Groningen. Om te kunnen kijken óf een Positief Energie District mogelijk is, is het heel belangrijk om de energiebehoefte en het energieverbruik van de gebouwen in het district te meten.  Met deze meetgegevens kunnen we kijken hoe energiepositief dat gebied is. Wordt er meer verbruik dan opgewekt? Dan wordt er duurzame energie toegevoegd.

Energysense is verheugd om een bijdrage te leveren aan dit omvangrijke Europese project.

Vorige week vond de eerste Energysense deelnemersmiddag plaats. Tussen vier en vijf uur was er een digitale meeting met een twintigtal geïnteresseerde deelnemers.

De middag begon met een presentatie van onze data analist met een inkijkje in de data. Erg leuk en interessant om te zien. Een voorbeeld uit de presentatie zie je hieronder.

Hier zie je links het gemiddeld gasverbruik van de afgelopen jaren en rechts het gemiddeld gasverbruik per graaddag per jaar. Nu zie je in de rechtergrafiek dat er in september en oktober aanzienlijk meer gas is bespaard dan in het jaar ervoor in die maanden.

Het tweede gedeelte gingen we in gesprek met de deelnemers om te kijken of er draagvlak is voor een persoonlijke Energysensepagina waarop deelnemers inzage kunnen krijgen in hun eigen energieverbruik. Om een goed beeld te krijgen van de wensen van de deelnemers legden we hen een aantal stellingen voor en daar rolden zeer interessante suggesties uit. Benieuwd naar de uitkomsten en de inhoud van het platform? En naar de presentatie van onze data analist Marion? Hieronder kijk je het terug.

Wil jij er een volgende keer ook bij zijn? Houd dan onze nieuwsbrief in de gaten.

Met de stijgende gasprijzen nemen veel mensen maatregelen om hun gasverbruik te verminderen. Vorige maand zagen we al dat Energysense-deelnemers minder gas zijn gaan verbruiken in de zomermaanden, dus voor douchen en koken. Zien we ook bij de Energysense-deelnemers een lager gasverbruik nu het stookseizoen weer begonnen is? Laten we de afgelopen twee maanden, september en oktober, vergelijken met dezelfde maanden vorig jaar.

We zien vooral in oktober een groot verschil. De laatste weken van oktober was het echter buitengewoon warm met temperaturen boven de 20 graden. Zoals we eerder dit jaar hebben gezien toen we naar het energieverbruik van de afgelopen twee winters keken, moet dit gasverbruik dus wel gecorrigeerd worden voor deze verschillen in gemiddelde temperatuur door middel van graaddagen.

Als we de gemiddelde temperatuur in De Bilt bekijken van deze maanden, zien we dat september 2022 kouder was dan het jaar ervoor, en oktober 2022 warmer. Om graaddagen te berekenen, wordt voor elke dag gekeken of en hoe ver de buitentemperatuur onder de grens van 18 °C zat. Het idee erachter is dat als de buitentemperatuur lager is dan deze grens, dat dan waarschijnlijk de verwarming aan moet. Een lagere gemiddelde temperatuur vertaalt zich dus in meer graaddagen, zoals hieronder te zien is.

Nu kunnen we het gasverbruik corrigeren voor temperatuur door het gasverbruik per maand te delen door het aantal graaddagen in die maand. Het resultaat is hieronder te zien. We zien dat er in 2022 fors minder gas is verbruikt per graaddag dan in dezelfde maanden in 2021. Zet deze trend door? We houden het in de gaten!

Het is weer zomer, en dus wekken de zonnepanelen op de daken ook weer veel elektriciteit op. Een mooi moment om opwek door zonnepanelen en teruglevering van elektriciteit eens onder de loep te nemen.

Op de website van milieucentraal (link: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/zonnepanelen/hoe-werken-zonnepanelen/ ) wordt beschreven hoeveel zonnepanelen per maand opwekken als percentage van de jaaropbrengst. Zo zijn mei, juni en juli tezamen goed voor 39% van de jaaropbrengst, terwijl zonnepanelen in november, december en januari tezamen maar 8% van de jaaropbrengst opwekken. Daarnaast zijn er ook regionale verschillen: gemiddeld kan het westen van het land rekenen op meer zonuren per jaar dan het oosten. Dit is gebaseerd op langjarige gemiddeldes: per jaar kan dit behoorlijk verschillen.

Hoe zit het bij de Energysense-huishoudens die zonnepanelen hebben?

Energysense verzamelt de meterstanden van elektriciteitsverbruik en -teruglevering. Als je zonnepanelen stroom opwekken, verbruik je eerst zelf van die stroom en wat overblijft wordt geregistreerd als teruglevering. Wat geregistreerd wordt als teruglevering is dus niet gelijk aan de opwek van de zonnepanelen: je eigen verbruik is daar al van af. Met de afbouw van de salderingsregeling in zicht, wordt het verbruiken van je eigen opgewekte stroom belangrijker. Hoeveel elektriciteit leveren Energysense-huishoudens met zonnepanelen terug aan het net?

Hieronder zien we de links teruglevering van de Energysense-huishoudens die al voor 2021 zonnepanelen hadden, voor de eerste zes maanden van 2021 en 2022. Er is duidelijk een seizoenseffect te zien: in de wintermaanden wordt er nauwelijks teruggeleverd, en in juni juist heel veel. Maar ook tussen de jaren zit veel verschil, zo is er in maart 2022 veel meer teruggeleverd dan in dezelfde maand het jaar ervoor.

Dat laat zich goed verklaren als we ook naar het aantal zonuren kijken (rechts). Hier zien we het aantal zonuren in De Bilt in dezelfde maanden (bron: KNMI). Deze grafiek laat bijna hetzelfde patroon zien als de grafiek links: zo was maart 2022 inderdaad veel zonniger dan maart 2021.

Maar, zoals gezegd, gebruikt een huishouden eerst zelf de opgewekte stroom en het restant wordt teruggeleverd, dus wat zien we als we kijken naar het elektriciteitsverbruik van deze huishoudens in dezelfde maanden?

Hieronder is links het elektriciteitsverbruik van de huishoudens met zonnepanelen in de eerste zes maanden van 2021 en 2022 te zien, en rechts van huishoudens zonder zonnepanelen. Ook rechts is wel een verschil te zien tussen zomer- en wintermaanden (omdat men ’s winters bijvoorbeeld meer binnen is en de verlichting etc langer aan moet), maar lang niet zo sterk als links. In de zomer wekken de zonnepanelen meer en langer stroom op, waardoor er ook meer van de zelf opgewekte stroom verbruikt wordt. Echter ligt dit ook deels aan dat huishoudens met zonnepanelen vaker een (hybride) warmtepomp hebben dan huishoudens zonder zonnepanelen (13% versus 2%), en dus in de wintermaanden ook stroom verbruiken om te verwarmen.

In het algemeen valt op dat de huishoudens met zonnepanelen gemiddeld meer stroom verbruiken dan huishoudens zonder zonnepanelen. In januari is dit verschil bijvoorbeeld zo’n 400 kWh versus zo’n 250 kWh). Huishoudens met zonnepanelen hebben niet alleen vaker een warmtepomp, ze hebben ook vaker een elektrische auto die thuis wordt opgeladen (14% versus 1%). Ook koken huishoudens met zonnepanelen vaker op elektriciteit: van huishoudens met zonnepanelen kookt 54% op elektriciteit, van de huishoudens zonder zonnepanelen is dit 27%.