Vorige week vond de eerste Energysense deelnemersmiddag plaats. Tussen vier en vijf uur was er een digitale meeting met een twintigtal geïnteresseerde deelnemers.

De middag begon met een presentatie van onze data analist met een inkijkje in de data. Erg leuk en interessant om te zien. Een voorbeeld uit de presentatie zie je hieronder.

Hier zie je links het gemiddeld gasverbruik van de afgelopen jaren en rechts het gemiddeld gasverbruik per graaddag per jaar. Nu zie je in de rechtergrafiek dat er in september en oktober aanzienlijk meer gas is bespaard dan in het jaar ervoor in die maanden.

Het tweede gedeelte gingen we in gesprek met de deelnemers om te kijken of er draagvlak is voor een persoonlijke Energysensepagina waarop deelnemers inzage kunnen krijgen in hun eigen energieverbruik. Om een goed beeld te krijgen van de wensen van de deelnemers legden we hen een aantal stellingen voor en daar rolden zeer interessante suggesties uit. Benieuwd naar de uitkomsten en de inhoud van het platform? En naar de presentatie van onze data analist Marion? Hieronder kijk je het terug.

Wil jij er een volgende keer ook bij zijn? Houd dan onze nieuwsbrief in de gaten.

Met de stijgende gasprijzen nemen veel mensen maatregelen om hun gasverbruik te verminderen. Vorige maand zagen we al dat Energysense-deelnemers minder gas zijn gaan verbruiken in de zomermaanden, dus voor douchen en koken. Zien we ook bij de Energysense-deelnemers een lager gasverbruik nu het stookseizoen weer begonnen is? Laten we de afgelopen twee maanden, september en oktober, vergelijken met dezelfde maanden vorig jaar.

We zien vooral in oktober een groot verschil. De laatste weken van oktober was het echter buitengewoon warm met temperaturen boven de 20 graden. Zoals we eerder dit jaar hebben gezien toen we naar het energieverbruik van de afgelopen twee winters keken, moet dit gasverbruik dus wel gecorrigeerd worden voor deze verschillen in gemiddelde temperatuur door middel van graaddagen.

Als we de gemiddelde temperatuur in De Bilt bekijken van deze maanden, zien we dat september 2022 kouder was dan het jaar ervoor, en oktober 2022 warmer. Om graaddagen te berekenen, wordt voor elke dag gekeken of en hoe ver de buitentemperatuur onder de grens van 18 °C zat. Het idee erachter is dat als de buitentemperatuur lager is dan deze grens, dat dan waarschijnlijk de verwarming aan moet. Een lagere gemiddelde temperatuur vertaalt zich dus in meer graaddagen, zoals hieronder te zien is.

Nu kunnen we het gasverbruik corrigeren voor temperatuur door het gasverbruik per maand te delen door het aantal graaddagen in die maand. Het resultaat is hieronder te zien. We zien dat er in 2022 fors minder gas is verbruikt per graaddag dan in dezelfde maanden in 2021. Zet deze trend door? We houden het in de gaten!

In het voorjaar ging de campagne Zet ook de knop om van start. Op de website staan verschillende tips om gas te besparen. De eerste tip: douche maximaal 5 minuten. Gemiddeld 80% van je warme water wordt verbruikt door douchen. Maximaal 5 minuten douchen kan een besparing opleveren van wel €130 per jaar. Wordt er nu ook korter gedoucht?

Huishoudens met een CV-ketel gebruiken gas over het algemeen voor drie dingen: het huis verwarmen, warm water en koken. In de zomermaanden juni, juli en augustus staat de verwarming uit, dus door naar het gasverbruik in die maanden te kijken, kunnen we een indicatie krijgen hoeveel gas er per maand verbruikt wordt voor warm water en koken.

Wat zien we als we de zomermaanden van 2021 vergelijken met de zomermaanden van 2022? We bekijken huishoudens met CV-ketel van wie we van al deze maanden het verbruik weten. Het gemiddelde gasverbruik in de zomermaanden van 2021 was 17 m³ per maand, tegenover 13 m³ de afgelopen drie zomermaanden. Een daling van 24%!

Nu zou dat verklaard kunnen worden doordat meer huishoudens op vakantie gingen, in 2021 waren er nog meer reisrestricties vanwege corona. Daarom bekijken we het gasverbruik in de zomermaanden van 2019 tot en met 2022 van de huishoudens van wie we al deze maanden data hebben. Dan zien we het volgende:

Het gasverbruik in de zomermaanden van 2022 is ook lager dan het gasverbruik in de zomermaanden in 2019, een pre-corona jaar, waarin gemiddeld 15 m³ gebruikt werd.

Het gasverbruik in de zomermaanden laat ook een sterke relatie zien met het aantal inwoners van een huishouden, zie de grafiek hieronder. Hoe meer mensen, hoe meer er bijvoorbeeld ook gedoucht wordt. De daling is overal terug te zien.

Waar komt die besparing door? Dat is niet zomaar te zeggen aan de hand van de data. Zijn er meer zonneboilers geplaatst? Wordt er meer op elektriciteit gekookt of inderdaad korter gedoucht? Of verruilden we tijdens de hete zomer massaal een warme douche voor een koude?

Als het echter structureel is, als dezelfde maandelijkse besparing van 4 m³ op het gasverbruik voor douchen en koken ook in de winter wordt behaald, levert dit per huishouden toch een mooie besparing op van gemiddeld zo’n 50 m³ gas per jaar!

Het is weer zomer, en dus wekken de zonnepanelen op de daken ook weer veel elektriciteit op. Een mooi moment om opwek door zonnepanelen en teruglevering van elektriciteit eens onder de loep te nemen.

Op de website van milieucentraal (link: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/zonnepanelen/hoe-werken-zonnepanelen/ ) wordt beschreven hoeveel zonnepanelen per maand opwekken als percentage van de jaaropbrengst. Zo zijn mei, juni en juli tezamen goed voor 39% van de jaaropbrengst, terwijl zonnepanelen in november, december en januari tezamen maar 8% van de jaaropbrengst opwekken. Daarnaast zijn er ook regionale verschillen: gemiddeld kan het westen van het land rekenen op meer zonuren per jaar dan het oosten. Dit is gebaseerd op langjarige gemiddeldes: per jaar kan dit behoorlijk verschillen.

Hoe zit het bij de Energysense-huishoudens die zonnepanelen hebben?

Energysense verzamelt de meterstanden van elektriciteitsverbruik en -teruglevering. Als je zonnepanelen stroom opwekken, verbruik je eerst zelf van die stroom en wat overblijft wordt geregistreerd als teruglevering. Wat geregistreerd wordt als teruglevering is dus niet gelijk aan de opwek van de zonnepanelen: je eigen verbruik is daar al van af. Met de afbouw van de salderingsregeling in zicht, wordt het verbruiken van je eigen opgewekte stroom belangrijker. Hoeveel elektriciteit leveren Energysense-huishoudens met zonnepanelen terug aan het net?

Hieronder zien we de links teruglevering van de Energysense-huishoudens die al voor 2021 zonnepanelen hadden, voor de eerste zes maanden van 2021 en 2022. Er is duidelijk een seizoenseffect te zien: in de wintermaanden wordt er nauwelijks teruggeleverd, en in juni juist heel veel. Maar ook tussen de jaren zit veel verschil, zo is er in maart 2022 veel meer teruggeleverd dan in dezelfde maand het jaar ervoor.

Dat laat zich goed verklaren als we ook naar het aantal zonuren kijken (rechts). Hier zien we het aantal zonuren in De Bilt in dezelfde maanden (bron: KNMI). Deze grafiek laat bijna hetzelfde patroon zien als de grafiek links: zo was maart 2022 inderdaad veel zonniger dan maart 2021.

Maar, zoals gezegd, gebruikt een huishouden eerst zelf de opgewekte stroom en het restant wordt teruggeleverd, dus wat zien we als we kijken naar het elektriciteitsverbruik van deze huishoudens in dezelfde maanden?

Hieronder is links het elektriciteitsverbruik van de huishoudens met zonnepanelen in de eerste zes maanden van 2021 en 2022 te zien, en rechts van huishoudens zonder zonnepanelen. Ook rechts is wel een verschil te zien tussen zomer- en wintermaanden (omdat men ’s winters bijvoorbeeld meer binnen is en de verlichting etc langer aan moet), maar lang niet zo sterk als links. In de zomer wekken de zonnepanelen meer en langer stroom op, waardoor er ook meer van de zelf opgewekte stroom verbruikt wordt. Echter ligt dit ook deels aan dat huishoudens met zonnepanelen vaker een (hybride) warmtepomp hebben dan huishoudens zonder zonnepanelen (13% versus 2%), en dus in de wintermaanden ook stroom verbruiken om te verwarmen.

In het algemeen valt op dat de huishoudens met zonnepanelen gemiddeld meer stroom verbruiken dan huishoudens zonder zonnepanelen. In januari is dit verschil bijvoorbeeld zo’n 400 kWh versus zo’n 250 kWh). Huishoudens met zonnepanelen hebben niet alleen vaker een warmtepomp, ze hebben ook vaker een elektrische auto die thuis wordt opgeladen (14% versus 1%). Ook koken huishoudens met zonnepanelen vaker op elektriciteit: van huishoudens met zonnepanelen kookt 54% op elektriciteit, van de huishoudens zonder zonnepanelen is dit 27%.

Op 23 juni vond op Entrance de tweede editie van het New Energy Forum plaats. Het was de eerste editie die fysiek gehouden werd en we mogen wel stellen dat het een daverend succes was.

Met ruim 1000 bezoekers, en grote variatie aan lezingen, presentaties en demonstraties was er voor iedereen meer dan genoeg te doen. Daar bovenop waren er heerlijke lokale hapjes en drankjes te nuttigen die allemaal afkomstig waren uit de eigen provincie.

Met Energysense stonden we er ook met een stand. Bij onze stand spraken we met huidige deelnemers, geïnteresseerden en nieuwe deelnemers. We hadden bijzonder leuke gesprekken over ons project. Deelnemers die ideeën met ons uitwisselden en er werden problemen  en oplossingen gedeeld over het dagelijkse energieverbruik in het huishouden.

SBS Fotomarketing zorgde voor een onvergetelijke foto-ervaring. Iedereen kon op de foto met het Groningen van 2030. En het was niet zomaar een foto, maar een 180 graden bewegende foto.

Variatie aan lezingen

Verder hebben we genoten op het festival van de insprirerende woorden van Sander Heijne (bekend van het boek Fantoomgroei) , Marjan Minnertsma (van de klimaatzaak), Arpit Gupta (Lightyear)  Kate Raworth (Dougnut Economy) en vele anderen.

Het programma werd afgesloten met het uitreiken van de Entrance Awards. BioBTX ging er met de prijs ter waarde van 100.000 euro vandoor!

We hopen u volgend jaar weer te kunnen begroeten op het derde New Energy Forum en dat we dan terug kunnen kijken op een vruchtbaar jaar in de energietransitie waar weer mooie stappen zijn gezet.

Onlangs hebben wij onze deelnemers gevraagd een aanvullende vragenlijst in te vullen om meer informatie te krijgen over het energiegebruik van deze huishoudens. Niet iedereen heeft de vragenlijst al ingevuld, daarom zijn deze cijfers gebaseerd op enkel de huishoudens die de aanvullende vragenlijst hebben ingevuld. Daar kwamen enkele interessante statistieken uit die we graag met jullie willen delen.

Zo vroegen wij onze deelnemers op wat voor een energiebron er wordt gekookt. Daaruit bleek dat bijna de helft van onze deelnemers inmiddels elektrisch koken. Namelijk 49% kookt elektrisch en 51% kookt op gas.

Ook vroegen we op welke manier het huis verwarmd wordt. Maar liefst 61% heeft een HR-ketel in huis, gevolgd door zijn voorloper de VR-ketel met 11%. Zes procent bezit een hybride warmtepomp.

Van alle mensen die tot dusver de aanvullende vragenlijst heeft ingevuld bezit 71(!) % zonnepanelen.  We vroegen hen op welke richting deze panelen georiënteerd zijn. Het is niet erg verrassend, maar toch interessant om te zien dat 70% van deze panelen op het zuiden liggen. Een percentage van 15% ligt op het westen, 10% op het oosten en 5% op het noorden.

We willen benadrukken dat dit slechts een tussenstand is. Heeft u de aanvullende vragenlijst nog niet ingevuld, dan wordt het zeer gewaardeerd als u dat alsnog wilt doen.

De afgelopen maanden zijn de gasprijzen door het dak gegaan. Om hoge stookkosten te besparen hebben veel mensen de thermostaat een paar dagen lager gezet. Zien we bij onze Energysense-deelnemers ook een lager gasverbruik?

We vergelijken de wintermaanden (december, januari, februari en maart) van de afgelopen twee winters. In de grafiek hieronder zien we het gemiddelde gasverbruik in kubieke meter per maand van alle deelnemers van wie de data van beide winters hebben. Het gasverbruik ligt de afgelopen winter elke maand lager dan in de vorige winter. Gemiddeld is de afgelopen vier maanden 137 kubieke meter minder gas verbruikt dan in dezelfde maanden vorig jaar. Een daling van 24%. Maar dit zegt natuurlijk niet alles, want ook het weer speelt natuurlijk een grote rol.

Zachte winter

De afgelopen winter heeft het nauwelijks gevroren. De winter van 20/21 was veel kouder: in februari kon zelfs geschaatst worden. Dit zien we ook terug als we de gemiddelde temperatuur in De Bilt bekijken voor deze maanden:

Dit jaar was het in januari, februari en maart een stuk warmer dan vorig jaar. In december was het een heel klein beetje frisser. Hoe kunnen we het gasverbruik hiervoor corrigeren? Graaddagen helpen hierbij. Om graaddagen te berekenen, wordt een grenstemperatuur gekozen, vaak is dit 18 °C.

Vervolgens wordt voor elke dag gekeken of en hoe ver de buitentemperatuur onder deze grens zat. Het idee erachter is dat als de buitentemperatuur lager is dan deze grens, de verwarming aan moet. Als de buitentemperatuur bijvoorbeeld gemiddeld 8 °C is op een dag, geeft dat 18 – 8 = 10 graaddagen. Wanneer er meer graaddagen in een maand zitten, dan moet er in principe ook meer worden gestookt. Het aantal graaddagen in De Bilt voor de afgelopen wintermaanden ziet er zo uit:

In januari, februari en maart 2021 moest er dus meer gestookt worden dan in dezelfde maanden van 2022. Als we het gasverbruik corrigeren voor de temperatuur door het maandverbruik te delen door de graaddagen in die maand, krijgen we het volgende:

We zien nog steeds dat het gasverbruik de afgelopen winter lager was dan voorgaande winter, maar in vooral in januari en februari is dit verschil kleiner dan zonder deze correctie voor graaddagen. In maart zien we wel een groot verschil: gecorrigeerd voor de temperatuur is er 22% minder gas verbruikt in 2022 dan in 2021. In december werd er minder gas verbruikt, terwijl het iets kouder was dan de winter van 20/21.

Kanttekening

Corrigeren met graaddagen zegt natuurlijk niet alles: de meeste huishoudens gebruiken gas natuurlijk niet alleen om te verwarmen, maar ook voor warm water en koken, en die laatste twee zijn niet van de temperatuur. Daarnaast houdt deze methode geen rekening met stralingswarmte van de zon: maart 2022 was de zonnigste maart ooit gemeten, en had bijna tweemaal zoveel zonuren als maart 2021.

Waardoor gaan huishoudens minder gas verbruiken? Zetten ze de verwarming lager of wordt misschien een hybride warmtepomp aangeschaft? Dit soort context is heel belangrijk om de meterstanden betekenis te kunnen geven. Binnenkort krijgen daarom alle deelnemers per mail een korte vragenlijst, waarin bijvoorbeeld wordt gevraagd naar de wijze van verwarmen of de instelling van de thermostaat.

De landelijke overheidscampagne ‘zet ook de knop om’ is deze week van start gegaan. De energieprijzen rijzen de pan uit en ook voor het klimaatprobleem staan we op het punt dat er echt actie ondernomen moet worden.

Op de website vind je gemakkelijke tips om jouw huis te verduurzamen en minder gas te verbruiken. De eenvoudigste tips? Zet jouw thermostaat op maximaal 19 graden en douche maximaal 5 minuten. Dat scheelt je jaarlijks al gauw honderden euro’s! Je vindt er ook vele andere handige tips.

De Hanze draagt zijn steentje bij

Ook de Hanzehogeschool draagt zijn steentje bij. Dit doen we door vanaf vandaag de thermostaten in onze gebouwen met enkele graden naar beneden te zetten. Het gaat om 160.000 m2 werkruimte in ongeveer 30 gebouwen.

De overheid zelf doet ook een duit in het zakje. In tweehonderd kantoorpanden, die het Rijk in gebruik heeft, gaat de verwarming 2 graden omlaag. En in de warme zomerperiode gaat er minder gekoeld worden. Aan het bedrijfsleven wordt gevraagd hoe zij energie kunnen besparen, bijvoorbeeld door hun elektriciteits- en gasverbruik tegen het licht te houden.

Maar het kabinet gaat meer doen. Het wil met een Nationaal Isolatieprogramma tot en met 2030 2,5 miljoen slecht geïsoleerde woningen aanpakken. Daar is een bedrag van 4 miljard euro voor beschikbaar gesteld. We willen minder afhankelijk zijn van Russisch gas en met zijn allen de schouders zetten onder het versnellen van de energietransitie. Dus zullen we het met zijn allen moeten doen.

Op dit moment zijn er 1636 huishoudens die hun energiemeters laten uitlezen. Deze huishoudens zijn verspreid over heel Nederland. Een aantal gemeentes springen eruit zoals te zien is in onderstaande afbeelding. De top-10 gemeentes zijn, in volgorde: Groningen, Bronckhorst, Amsterdam, Doetinchem, Harderwijk, Ermelo, Houten, Assen, Elburg, Het Hogeland en Midden-Groningen (gedeelde 10e plek). Gekeken per provincie staat Gelderland aan kop, gevolgd door Groningen en Drenthe.

Tussen 2017 en 2019 zijn surveys verstuurd waar huishoudens onder andere werd gevraagd basisgegevens in te vullen. Deze basisgegevens bestonden bijvoorbeeld uit: grootte en type van de woning en het bouwjaar, maar ook het aantal inwoners.  Met deze gegevens wordt de dataset met meterstanden enorm verrijkt.

Welke data wordt er opgehaald?

Van deze huishoudens worden elk kwartier de elektriciteitsmeterstanden uitgelezen (zowel het verbruik als de teruglevering) en elk uur de gasmeterstanden.
Wat opvalt als we kijken naar de teruglevering, is dat van de huishoudens van wie vorige maand data is verzameld, 59% van deze huishoudens zelf opgewekte elektriciteit terug levert aan het net, dus waarschijnlijk zonnepanelen heeft. Terwijl dit landelijk op zo'n 20% ligt. (In augustus 2021 hadden 1,5 miljoen van de 8 miljoen huishoudens zonnepanelen)

Meedoen aan Energysense

Kleurt jouw gemeente straks ook fel groen op deze kaart? Meld je dan aan om deel te nemen aan het programma.
Samen vormen we een “field lab”. Met jouw energiedata doen we onderzoek om zo een bijdrage te leveren aan de energietransitie. Hiervoor moet je uiteraard toestemming te verlenen. Op deze manier krijgen we inzicht in jouw energiedata en help je mee aan deze transitie.